antoine de kom

Twintig jaar na zijn terugkeer uit Suriname debuteerde de dichter in 1991 met de bundel Tropen, die werd genomineerd voor de C. Buddingh’-prijs voor nieuwe Nederlandstalige poëzie. In de gedichten is de wereld veelkleurig, staat de zon fel aan de hemel, leven kolibries en mahoniebomen en wordt nauwelijks een beweging gemaakt, nauwelijks een geluid gehoord in de drukkende hitte die tot verveling leidt. Met de titel van de bundel verwijst de kom echter niet alleen naar de geografische regio van zijn puberjaren. Hij refereert er ook aan de stijlfiguur waarmee gelaagdheid in zijn werk wordt aangebracht en waarmee de taal wordt verrijkt door aan nieuwe woorden nieuwe betekenissen te verlenen.

Meerduidigheid en identiteitskwesties bleven een bepalende rol spelen in het werk van antoine de kom, zowel in zijn dagelijkse werk als in zijn dichterschap. In een interview vertelde hij onlangs zich misschien wel vanwege zijn eigen verwarrende identiteit verwant te voelen met mensen die in rare situaties zijn geraakt. de kom ontmoet ze tijdens zijn werk als forensisch psychiater in het Pieter Baan Centrum. Over de relatie tussen een psychiater en zijn patiënten publiceerde hij een bundeling fictieve gesprekken met historische misdadigers als keizer Nero en Osama Bin Laden in Het misdadige brein. Over het kwaad in onszelf. Als dichter noemt de kom zichzelf wel ‘witte raaf’: Doordat zijn grootvader Anton de Kom, die zich sterk maakte voor het lot van slaven en de zwarte gemeenschap in Suriname, een blanke vrouw trouwde en ook zijn moeder blank was, is de kom bleker dan veel Surinamers. De diverse kleuren in zijn familie komen terug in zijn tweede bundel, De kilte in Brasilia (1995). Ook in de titel van zijn bundel Zebrahoeven (2001) komt die connectie tussen zwart en wit tot uitdrukking.

In een interview vertelde de kom ooit door zijn huidskleur vaak te worden aangezien voor iemand uit de mediterrane regio. de kom lijkt zich daar thuis te voelen: zijn laatste bundel, ritmisch zonder string, bevat vele verwijzingen naar bezoeken aan landen rond de Middellandse Zee. Gedichten zijn ontstaan in Fès, Menorca, Istanbul of Damascus, verwijzen naar de presidentiële Syrische familie of hebben betrekking op de Sahara. Maar ook maakt de kom er uitstappen naar Honduras, Kaapstad of Hawai. Evenals in eerdere bundels negeert hij klassieke versvormen. Daarentegen zoekt de kom naar eigen zeggen de rand van de poëzie op. Hij doet dat met prozagedichten, gedichten als e-mailberichten en bijvoorbeeld de lange cyclus Saharazand, die bestaat vierregelige strofen met tekeningen van Julie Dassaud. Het is geëngageerd werk, al vertelde de kom ooit ervoor behoedzaam te zijn de boodschap niet de overhand te laten nemen, zoals vaak gebeurt in Surinaamse poëzie. ‘De esthetiek slaat bij mij altijd weer de ethiek terug.’ 

Precies dat samengaan van engagement en esthetiek, het ‘tastbaar maken van vele vreemde werelden, door zintuiglijkheid en krachtige beeldtaal te verenigen met slang en folklore’ wordt geroemd door de jury van de VSB Poëzieprijs 2014. Op verzoek van de dichter vermelden wij zijn naam zonder hoofdletters.