Gerrit Kouwenaar

Kouwenaar deed in de loop der jaren in talloze interviews de meest uiteenlopende uitspraken over de dichtkunst. Hij heeft – wat men noemt – ‘school gemaakt’. Het is zelfs niet overdreven te beweren dat het landschap van de Nederlandse poëzie er zonder zijn werk anders zou hebben uitgezien.

Kenmerkend voor Kouwenaars poëzie is, dat zijn gedichten zich nadrukkelijk presenteren als ‘dingen van taal’. Poëzie is van woorden gemaakt, niet van gedachten, gevoelens of wat dan ook. Dit uitgangspunt neemt niet weg dat zijn gedichten vaak een ongelooflijke emotionele lading hebben, die door de taal en de woorden van het gedicht voelbaar wordt voor de lezer, getuige alleen al zijn bundel Totaal witte kamer, die ten dele een requiem is voor zijn overleden vrouw.

Door Kouwenaars intense gebruik van – wat je zou kunnen noemen – het hele ‘betekenisveld’ van woorden of uitdrukkingen, trachten zijn gedichten de welhaast ‘lichamelijke werkelijkheid’ of – zoals hij zelf vaak schrijft – het ‘vlees’, zo dicht mogelijk te benaderen. Het vlees wordt bij hem woord. Daarnaast zijn Kouwenaars ‘talige’ onderzoekingen naar tijdsverloop en wat die teweegbrengt ongeëvenaard. In de taal van het gedicht wordt al het vluchtige en vergankelijke aanwezig gemaakt en stilgezet, en daarmee behouden. Ooit zei hij: ‘Het gaat in de kunst maar om een paar eenvoudige thema’s: liefde, dood, onrecht, schoonheid. Je wilt iets maken dat de tijd doorstaat. Niets is voorgoed aanwezig. Een goed kunstwerk is aan de tijd ontstolen, is die onbarmhartige tijd te slim afgeweest’. In Kouwenaars gedichten is het ‘zo vandaag als altijd’. En dat zal het nog lang blijven. In 2008 kwam Kouwenaars’ laatste bundel uit met de titel Vallende stilte; een keuze uit eigen werk. Publicaties (selectie):
Uren en sigaretten (novellen, 1946)
Negentien-nu (roman, 1950)
Ik was geen soldaat (roman, 1951)
Val, bom (novelle, 1956)
Gedichten 1948 - 1978 (gedichten, 1982)
Een eter in het najaar (gedichten, 1991)
Er is geen elders waar het anders is (gedichten, 1993)
helder maar grijzer. Gedichten 1978 - 1996 (gedichten, 1998)
totaal witte kamer (gedichten, 2002)
Vallende stilte (verzamelde gedichten, 2008)