Gedicht

Toon Tellegen

Side by side

A poem for Henry Hudson

My father
lay in the arms of my mother,
my brothers entered the room, asked:
‘Are we in your way?’
pulled him to his feet,
gave him a good shaking, shouted:
‘We want to know now! Are we in your way?!’ –
but my father tore himself loose
and vanished in my mother –
philosophers rushed forward, searched for him in vain,
fumbled at the gates of life,
pulled answers out of their hats in desperation

and water fell on the barren heath and between the wild corn,
sparkled in the sun, enticed butterflies, wolves,
carved itself a path through pine forest and birches,
quenched the thirst of Indians, bears and deer,
wondered at the immense silence
                                             of the world all around,
carried death and life and uncertainty along with it,
stumbled into chasms,
seethed with rage and pulled itself together again,
wrestled itself through cracks and crevices,
called out to the tiniest and most timid of brooks:
‘I am a river. Come with me!’
‘Where to?’
‘To the sea!’
‘To the sea?’
‘Yes, to the sea!’
saw the sea
and sighed the way only a river can sigh
                                            out of immortality and melancholy,
nestled itself in the arms of a bay and slept –
until one day – ships sailed by
and the river awoke, opened its mouth wide,
cried: ‘Hudson! You! I have been waiting for you! I knew you would come!’
and Henry Hudson put his telescope to one eye
                                             and called out to his sailors:
‘This is where we are meant to be!
This is the centre of the world.’

I went to the centre of the world,
I wanted to hear Thelonious Monk,
John Coltrane at the Village Vanguard
                                           playing the first notes of ‘My Favourite Things’,
I wanted to go to Minton’s Playhouse on a Monday night
and hear Charlie Parker play ‘I Got Rhythm’, each time in a different key,
I wanted to see the Yankees, witness Casey Stengel come out of the dugout,
hear the Moose call for Moose Skowron,
see Mickey Mantle hit a first pitch into the bleachers –
I would never bet against them –
I wanted to see Roosevelt Grier, Sam Huff, Dick Modzelewski, Jim Katcavage and Andy
Robustelli
standing unshakeable on the goal line in Yankee Stadium,
the Rocky Mountains of my imagination,
I wanted to take the ferry to Staten Island for a nickel
and eat one of Nathan’s foot-long hotdogs on Coney Island,
with chilli, pickles and extra mustard,
I wanted to see the ferris wheel and walk along the boardwalk
like the father and mother of Delmore Schwartz in an irresponsible dream once,
I wanted to be a poet, make girls look at me in wonder,
run their hands through my hair,
wake up beside one of them, one morning, for the first time,
I wanted to walk where Jimmy Walker had walked
                                          at the head of the Police Parade,
I wanted to let him know, my Jimmy, my hero,
that I would still love him in December,
even if it meant trudging through the snow,
I wanted to hear LaGuardia – O Fiorello, how I love you too! –
as he read the daily cartoons on the radio,
I wanted to think:
here Joe Louis, the ‘great brown bomber’, would saunter between two fights,
and here walked Ray Robinson in his sugar-pink coat, a girl on each arm,
I wanted to nod at Jack Dempsey through the window of his restaurant
and slowly, very slowly count to ten, without him noticing,
I wanted to sound a barbaric yawp over the roofs of Brooklyn, like Walt Whitman,
I wanted to close my eyes tight and cheer Lafayette in Fulton Street
and the GIs along Broadway in ’45,
I wanted to be in the centre of the world,
which was once in Voorstraat, at the corner of Asylstraat,
in a small town in Holland,
but had now changed places and was here –
I was just a boy, still wore the wrong clothes,
blushed each time someone asked me a question –
I wanted to see subways ride past, ‘whole cars’, ‘whole trains’
by Dondi, Lee, Rammellzee and Blade,
I wanted to know where e.e. cummings gave his capitals to the garbage man,
where Dutch Schultz drew his final breath with his head in his plate
and where on 15 June 1904 – the day before Bloomsday – the General Slocum went down
with more than a thousand children on board,
the greatest disaster in the ninety-seven years that followed,
I wanted to be here, stay here, far away
and yet nowhere so close

and morning came,
philosophers slept their hermetic sleep,
the sun came up
and my father crawled out of my mother,
became immense, grey and almighty,
stretched out his arms –
my brothers, my millions of brothers,
swarmed at his feet –
and he said:
‘No, you are not in my way.
You are never in my way,’

and my mother wept.

© Translation: 2009, Judith Wilkinson
From: A Poetic Celebration of the Hudson River
Publisher: Carcanet, Manchester, 2009

1. Thelonious Monk: jazz pianist (when I was still a student I would sometimes allow people to call me Theloon, after Monk, whom I admired more than any other jazz musician) 2. John Coltrane, saxophonist, played at the Village Vanguard in Greenwich Village. My favourite song of his is ‘My Favourite Things’ 3. Minton’s Playhouse: legendary jazz club in Harlem in the late thirties, early forties. ‘Bebop’ originated there – on Monday evenings everyone who believed they had talent could join in. Charlie Parker, the greatest of them all, started out there. Sometimes ‘I Got Rhythm’ would be played in different keys to test the skills of newcomers 4. Casey Stengel, legendary coach of the New York Yankees in the fifties and sixties, would come out of the dugout in a characteristic way to replace a pitcher 5. Bill Skowron, first baseman in those days, had the nickname ‘the Moose’ or ‘Moose Skowron’ because of the shape of his head. At the entrance to the stadium whistles were sold that made the sound of a moose. Whenever it was his turn to bat, everyone would blow these whistles, and then the ‘moose call’ would resound through the stadium 6. Mickey Mantle, the greatest batsman of the Yankees at that time, who scored many homeruns 7. bleachers: part of the stadium 8. For many years, the Yankees were almost invincible – there was an expression: ‘Never bet against the Yankees’ 9. Roosevelt G., Jim K., Dick M., Andy R., and Sam H.: incredibly big, hefty and strong defenders of the New York Giants, the American football team of the city at that time 10. In the twenties a fierce battle was waged to keep the fare for the subway and the ferry to Staten Island at five cents – there was even a Five Cent Fare League 11. Nathan’s foot-long hotdogs in Coney Island are famous 12. There is a famous Ferris wheel on Coney Island and a boardwalk along the beach 13. Delmore Schwartz wrote ‘In dreams begin responsibilities’, a story in which, in a dream, his parents walk along the Coney Island boardwalk for the first time 14. Jimmy Walker: mayor of New York in the twenties. He loved show and always walked at the head of parades, such as the famous Police Parade 15. In 1965/66 I wrote a play about Jimmy Walker, together with a friend. That’s why Walker is my hero 16. Mayor Jimmy Walker was also a song writer. His most famous song is: ‘Will you love me in December as you did in May?’ 17. Fiorello LaGuardia: a much loved mayor of New York in the thirties. When the New York newspapers went on strike, the children of New York were inconsolable because they missed their daily cartoons. LaGuardia decided to read them out on the radio every day for the duration of the strike 18. Joe Louis: heavyweight boxing world champion in the thirties and forties, whose nickname was ‘the great brown bomber’ 19. Ray Robinson: middleweight boxing world champion in the fifties; a very handsome man, whose nickname was ‘Sugar Ray’. I once saw him in the street, near Times Square, wearing a pink fur coat 20. Jack Dempsey, heavyweight boxing world champion in the twenties. Later he owned a restaurant on Broadway, where he would often sit at the window. He lost a famous fight for the title against Gene Tunney, probably because the referee counted to ten too late and too slowly. To this day, the match is referred to as ‘the long count’ 21. Walt Whitman lived in Brooklyn in his youth. One of his lines is: ‘I sound my barbaric yawp over the roofs of the world’ 22. In 1825 Walt Whitman, in the arms of his mother, cheered on Lafayette in Fulton Street in Brooklyn. Lafayette was visiting America at the time 23. At the end of the war the American army was given a ticker tape parade along Broadway 24. Voorstraat and Asylstraat are two streets in Den Briel, where I spent the first twelve years of my life. On the way home from school – in the mornings and afternoons – I would often think, when I passed the corner of those two streets: now I am at the centre of the world, it is right here . . . 25. Dondi etc.: New York’s first great graffiti artists, who would cover whole compartments and sometimes whole subway trains with their paintings. In their jargon this was known as ‘a whole car’ and ‘a whole train’ 26. e.e. cummings: a poet who never used capital letters in his poems 27. Dutch Schultz, a notorious gangster in the twenties and thirties. In 1935 he was shot in a restaurant and slumped down with his head in his plate. There is a famous photograph of this 28. The General Slocum was a large pleasure boat that caught fire and sank in the East River on 15 June 1904; there were 1300 people on board, many of whom were children, on a daytrip. 1020 people died, and until 11 September 2001 it was the greatest disaster that ever happened in New York 29. ‘Bloomsday’ is the day on which James Joyce’s Ulysses takes place: 16 June 1904. No book ever made a greater impression on me than this one, which I read in the spring of 1960 in America

This poem was commissioned for a gala poetry evening in New York in the context of the Henry Hudson celebrations. The poem was subsequently published by Carcanet Press in October 2009 in a pamphlet, A Poetic Celebration of the Hudson River, containing work by all the participants.

Een gedicht voor Henry Hudson

Mijn vader
lag in de armen van mijn moeder,
mijn broers kwamen de kamer in, vroegen:
‘Storen wij?’
trokken hem overeind,
schudden hem door elkaar, schreeuwden:
‘Wij willen het nu weten! Storen wij?!’ –
maar mijn vader rukte zich los
en verdween in mijn moeder –
filosofen schoten toe, zochten hem tevergeefs,
morrelden aan de poorten van het bestaan,
maakten in arren moede elkaar maar iets wijs

en water viel op de schrale hei en tussen het wilde koren,
glinsterde in de zon, lokte vlinders, wolven,
baande zich een weg langs dennen en berken,
leste de dorst van Indianen, beren en herten,
verbaasde zich over de reusachtige stilte
                                                           van de wereld om zich heen,
voerde dood en leven en ongewisheid met zich mee,
struikelde afgronden in,
kolkte van woede en vermande zich weer,
wrong zich door kloven en spleten,
riep naar de kleinste en timideste beken:
‘Ik ben een rivier. Kom met me mee!’
‘Waarheen?’
‘Naar zee!’
‘Naar zee?’
‘Ja, naar zee!’
zag de zee
en zuchtte zoals alleen een rivier kan zuchten
                                                            van onsterfelijkheid en melancholie,
vlijde zich in de armen van een baai en sliep –
tot op een dag - schepen zeilden langs
en de rivier ontwaakte, sperde zijn mond wijd open,
riep: ‘Hudson! Jij! Ik heb op je gewacht! Ik wist dat jij zou komen!’
en Henry Hudson zette zijn kijker aan zijn oog
                                                            en riep naar zijn matrozen:
‘Hier moeten we zijn!
Hier is het middelpunt van de wereld.’

Ik ging naar het middelpunt van de wereld,
ik wilde Thelonious Monk horen,
John Coltrane in de Village Vanguard,
                                                 de eerste noten van ‘My favourite things,’
ik wilde op een maandagavond naar Minton’s Playhouse gaan
en Charlie Parker ‘I got rhythm’ horen spelen in telkens een andere toonaard,
ik wilde de Yankees zien, Casey Stengel uit de dug-out zien komen,
de Moose call voor Moose Skowron horen,
Mickey Mantle een eerste pitch in de bleachers zien slaan –
ik zou nooit tegen ze wedden –
ik wilde Roosevelt Grier, Sam Huff, Dick Modzelewski, Jim Katcavage en Andy Robustelli
onwrikbaar op de goal line in Yankee Stadium zien staan,
de Rocky Mountains van mijn verbeelding,
ik wilde voor een nickel naar Staten Island varen
en op Coney Island een voetlange hotdog van Nathan’s eten,
met chilli, pickles en extra mosterd,
ik wilde het reuzenrad zien en langs de boardwalk lopen
als de vader en moeder van Delmore Schwartz in een onverantwoorde droom ooit eens,
ik wilde dichter worden, meisjes met verwondering naar mij laten kijken,
met hun hand door mijn haar laten gaan,
naast een van hen wakker worden, op een ochtend, voor het eerst,
ik wilde lopen waar Jimmy Walker had gelopen
                                                  aan het hoofd van de Politie Parade,
ik wilde hem laten weten, mijn Jimmy, mijn held,
dat ik in december nog altijd van hem zou houden,
al moest ik baggeren door de sneeuw,
ik wilde LaGuardia - o Fiorello, wat houd ik ook van jou! –
de dagelijkse strips voor de radio horen lezen,
ik wilde denken:
hier slenterde Joe Louis, de ‘great brown bomber’, tussen twee gevechten,
en hier Ray Robinson in zijn suikerroze jas, meisjes aan elke arm,
ik wilde naar Jack Dempsey knikken door het raam van zijn restaurant
en langzaam, heel langzaam tot tien tellen, zonder dat hij dat zag,
ik wilde als Walt Whitman een barbaarse kreet over de daken van Brooklyn
laten schallen,
ik wilde mijn ogen dichtknijpen en Lafayette toejuichen in Fulton Street
en de GI’s langs Broadway in ’45,
ik wilde in het middelpunt van de wereld zijn,
dat eerst in de Voorstraat lag, op de hoek van de Asylstraat
in een klein stadje in Nederland,
maar nu van plaats veranderd was en hier lag –
ik was een jongen, droeg nog verkeerde kleren,
bloosde telkens als iemand mij iets vroeg –
ik wilde subways langs zien rijden, ‘whole cars’, ‘whole trains’
van Dondi, Lee, Rammellzee en Blade,
ik wilde weten waar e.e. cummings zijn hoofdletters aan de vuilnisman meegaf,
waar Dutch Schultz met zijn hoofd op een bord zijn laatste adem uitblies
en waar op 15 juni 1904 – de dag voor Bloomsdag – de General Slocum verging
met meer dan duizend kinderen aan boord,
de grootste ramp in de zevenennegentig jaar die volgden,
ik wilde hier zijn, hier blijven, ver weg
en nergens zó dichtbij

en het werd ochtend,
filosofen sliepen hun hermetische slaap,
de zon kwam op
en mijn vader kroop tevoorschijn uit mijn moeder,
werd groot, grijs en almachtig,
strekte zijn armen uit –
mijn broers, mijn miljoenen broers,
krioelden aan zijn voeten –
en hij zei:
‘Nee, jullie storen niet.
Jullie storen nooit,’

en mijn moeder weende.

1. Thelonious Monk: jazz pianist (toen ik studeerde liet ik me wel eens Theloon noemen, vanwege Monk – ik bewonderde hem meer dan welke jazz musicus ook) 2. John Coltrane, saxofonist, speelde in de Village Vanguard in Greenwich Village. Mijn lievelingsnummer van hem is ‘My favourite things’ 3. Minton’s Playhouse: legendarische jazzclub in Harlem in het eind van de dertiger, begin van de veertiger jaren, de ‘bebop’ ontstond daar – op maandagavond kon iedereen meespelen, die dacht dat hij goed kon spelen. Charlie Parker begon daar – de grootste van allemaal. Soms werd ‘I got rhythm’ in telkens een andere toonaard gespeeld om nieuwkomers op de proef te stellen 4. Casey Stengel: legendarische coach van de New York Yankees in de vijftiger en zestiger jaren, kwam op een karakteristieke manier de dug-out uit om een werper te vervangen 5. Bill Skowron: eerste honkman in die tijd – vanwege de vorm van zijn hoofd was zijn bijnaam ‘the Moose’: ‘Moose Skowron’. Bij de ingang van het stadion werden fluitjes verkocht, die het geluid van een eland maakten. Als hij aan bat kwam blies iedereen daarop, dan loeide de ‘moose call’ door het stadion 6. Mickey Mantle: de grootste slagman van de Yankees in die tijd, die veel homeruns sloeg 7. bleachers: deel van de tribune 8. De Yankees waren jarenlang bijna onverslaanbaar – er was een uitdrukking: ‘Never bet against the Yankees’ 9. Roosevelt G., Jim K., Dick M., Andy R. en Sam H.: ongehoord grote, zware en sterke verdedigers van de New York Giants, het American football team van de stad, toen 10. In de twintiger jaren was er een felle strijd om de prijs voor de subway en de veerpont naar Staten Island op vijf cent te houden – er was zelfs een Five Cent Fare League 11. Nathan’s footlong hotdogs in Coney Island zijn beroemd 12. Er staat een beroemd reuzenrad (Ferris wheel) op Coney Island en er is daar een houten plankier langs het strand 13. Delmore Schwartz schreef ‘In dreams begin responsibilities’, een verhaal waarin in een droom zijn ouders voor het eerst samen over de boardwalk op Coney Island lopen 14. Jimmy Walker: burgemeester van New York in de twintiger jaren, hij hield van show, liep bij parades – zoals de beroemde Police Parade – altijd voorop 15. Ik heb samen met een vriend in 1965/1966 een toneelstuk over Jimmy Walker geschreven: daarom is hij mijn held 16. Hij was behalve burgemeester ook songwriter: zijn beroemdste song is: ‘Will you love me in December as you did in May?’ 17. Fiorello LaGuardia: zeer geliefde burgemeester van New York in de dertiger jaren – toen er een staking van de new yorkse kranten was waren kinderen ontroostbaar: ze misten hun dagelijkse cartoons – LaGuardia heeft die toen elke dag voor de radio voorgelezen, zolang de staking duurde 18. Joe Louis: wereldkampioen boksen, zwaargewicht, in de dertiger, veertiger jaren, zijn bijnaam was: de ‘great brown bomber’ 19. Ray Robinson: wereldkampioen boksen middengewicht in de vijftiger jaren, een ‘mooie’ man: zijn bijnaam was: ‘Sugar Ray’ – ik zag hem een keer in de buurt van Times Square op straat in een roze bontmantel 20. Jack Dempsey, wereldkampioen boksen zwaargewicht in de twintiger jaren, had later een restaurant op Broadway, zat vaak zelf voor het raam daar – hij verloor een beroemd gevecht om de titel tegen Gene Tunney, waarschijnlijk omdat de scheidsrechter te laat en te langzaam tot tot tien telde – die wedstrijd heet nog altijd: ‘the long count’ 21. Walt Whitman woonde in zijn jeugd in Brooklyn, een regel van hem is: ‘I sound my barbaric yawp over the roofs of the world’ 22. Walt Whitman heeft in 1825, op de arm van zijn moeder, in Fulton Street in Brooklyn Lafayette toegejuicht, die Amerika bezocht 23. Het Amerikaanse leger kreeg aan het einde van de oorlog een ticker tape parade langs Broadway 24. De Voorstraat en de Asylstraat zijn twee straten in Den Briel, waar ik de eerste twaalf jaar van mijn leven woonde. Op weg van school naar huis – \'s ochtends en \'s middags – kwam ik langs de hoek tussen die twee straten en dacht ik vaak: nu ben ik in het middelpunt van de wereld, dat is precies hier . . . 25. Dondi etc.: de eerste grote graffiti kunstenaars van New York, die hele wagons en soms hele treinen van de subway volschilderden: dat heette in hun jargon: ‘a whole car’ en ‘a whole train’ 26. e.e. cummings: dichter, gebruikte nooit hoofdletters in zijn gedichten 27. Dutch Schultz, een beroemde gangster in de twintiger en dertiger jaren, werd in 1935 in een restaurant neergeschoten, lag met zijn hoofd voorover op zijn bord: er is daar een beroemde foto van 28. De General Slocum was een grote plezierboot die op 15 juni 1904 in de East River in brand vloog en zonk: er waren 1300 personen aan boord, vooral kinderen, die een dagtrip maakten, er kwamen 1020 mensen om - het was tot 11 september 2001 de grootste ramp die New York trof 29. ‘Bloomsdag’ is de dag waarop Ulysses van James Joyce zich afspeelt: 16 juni 1904 – er is geen boek dat meer indruk op mij heeft gemaakt dan dat boek, dat ik in het voorjaar van 1960 in Amerika las

Toon Tellegen

(Nederland, 1941)

Toon Tellegen, geboren in Den Briel, wordt beschouwd als een van Nederlands beste dichters en zijn werk is met diverse literaire prijzen onderscheiden. Hij heeft tot nu toe meer dan 20 dichtbundels uitgegeven. In 2015 werd zijn bundel De Werkelijkheid genomineerd voor de VSB Poëzie Prijs.

Hoewel hij zichzelf in de eerste plaats als dichter beschouwt, is hij ook een bekende kinderboekenschrijver...