Cees Nooteboom

Poëzie is voor Nooteboom een vorm van ascese, van mediteren; een manier van denken. In zijn gedichten stelt hij zich vragen over het wezen van de tijd, de zielsverhuizingen van een mens tijdens zijn leven of de ontvankelijkheid voor poëzie bij hemzelf of (klassieke) collega’s. Het oudste werk mag dan vaak als gesloten getypeerd zijn, het is beslist niet ontoegankelijk. Het zijn exercities van pijn, waarmee een weerloze toeschouwer zichzelf kwelt en zijn eigen onzekere plaats bepaalt. Het raadsel van de tijd, het ‘gefragmenteerde’ leven en de dood wordt in die ‘koude’, ‘zwarte’ of ‘gemaakte’ gedichten met een mathematische en vaak aangrijpende precisie doorgrond. De gedichten zijn tegelijkertijd helder én raadselachtig. De paradox is in die periode bij Nooteboom de stijlfiguur bij uitstek, zoals een titel als Aanwezig, afwezig illustreert.

De meer recente poëzie gaat over waarnemen en zien, over wat ‘het oog’ in concrete en overdrachtelijke zin impliceert, over het gezicht en het geziene en de gedachtewereld die daarachter schuilgaat. ‘Wie het aanzien niet breekt ziet niets,’ staat in Het gezicht van het oog, dat fascinerende reeksen gedichten bevat over de realiteit die weerbarstig en veelkantig is en nooit echt gekend kan worden: ‘elk ding gevallen uit zijn woord / en zonder vangnet neergestort.’

In een van zijn laatste bundels Zo kon het zijn overheerst het idee dat de wereld van dichters en denkers in de loop van de tijd uiteen is gevallen, geen eenheid meer vormt. Nooteboom verzet zich tegen dat schijnbaar onvermijdelijke proces met een soort nuchtere weemoedigheid: ‘Daarin bestaan te hebben / met de tijd als haardos, / (…) dat, lieve vriend, is het leven.’

Daarop volgde de door Nooteboom zelf samengestelde bloemlezing Bitterzoet. Honderd gedichten van vroeger en zeventien nieuwe. Over en weer: gedichten als brieven werd vervolgens gepubliceerd; een briefuitwisseling tussen Nooteboom en Remco Campert in dichtvorm. De brieven geven een verslag van het gesprek weer tussen de twee schrijvers op leeftijd waarbij zij de vergankelijkheid als vast thema aankaarten. Voor Nootebooms bundel Licht overal uit 2012 heeft hij de gedichten die hij eerder in samenwerking met Hugo Claus publiceerde – Claus maakte etsen bij zijn gedichten – uitgebreid. In 2016 verscheen zijn nieuwste bundel Monniksoog, geschreven op Schiermonnikoog en Menorca met zijn vaste thematiek vergankelijkheid en bespiegelingen over taal en poëzie zelf. Bibliography

Poetry
De doden zoeken een huis, Querido, Amsterdam 1956
Koude gedichten, Querido, Amsterdam 1959
Het zwarte gedicht, Querido, Amsterdam, 1960
Gesloten Gedichten, De Bezige Bij, 1964
Gemaakte gedichten, De Bezige Bij, Amsterdam 1970
Aas, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1982
Het gezicht van het oog, De Arbeirspers, Amsterdam, 1989
Zo Kon Het Zijn, Atlas Contact, Amsterdam, 1999
Biterzoet, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000
Over en weer, Atlas Contact, Amsterdam, 2004
Het geluid van Zijn naam, Atlas Contact, Amsterdam, 2005
Licht overal, De Bezige Bij, Amsterdam, 2012
Avenue, De Bezige Bij, Amsterdam, 2013

Prose
Philip en de anderen, Querido, Amsterdam, 1955
De verliefde gevangene, Querido, Amsterdam 1958
De ridder is gestorven, Querido, Amsterdam, 1963
Rituelen, De Arbeidersper, Amsterdam, 1980
Een lied van schijn en wezen, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1981
Voorbije passages, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1981
Mokusei! & De Boeddha achter de schutting, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1982
In de bergen van Nederland, De Arbeidersper, Amsterdam, 1984
De wereld een reiziger, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1989
Berlijn notities, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1990
Het volgende verhaal, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1991
De omweg naar Santiago, Atlas Contact, Amsterdam, 1992
Allerzielen, Atlas Contact, Amsterdam, 1998
Over En Weer, Atlas Contact, Amsterdam, 2004
Paradijs verloren, Atlas Contact, Amsterdam, 2004
Rode regen, Atlas Contact, Amsterdam, 2007
's Nachts komen de vossen, De Bezige Bij, Amsterdam, 2009
Scheepsjournaal, De Bezige Bij, Amsterdam, 2010
Avontuur Amerika, De Bezige Bij, Amsterdam, 2010
Labyrint Europa / Alle latere reizen, De Bezige Bij, Amsterdam, 2012
Eilanden, rif en regenwoud, De Bezige Bij, Amsterdam, 2013
Continent in beweging, De Bezige Bij, Amsterdam, 2013
De schrijver als hoofdpersoon, De Bezige Bij, Amsterdam, 2015
Een duister voorgevoel, De Bezige Bij, Amsterdam, 2016
In de sporen van Don Quichot, De Bezige Bij, Amsterdam, 2016
533, De Bezige Bij, Amsterdam, 2016
Venetië, De Bezige Bij, Amsterdam, 2018
Japan, De Bezige Bij, Amsterdam, 2019

Essays
Een ochtend in Bahia, Rainbow, Amsterdam, 1968
Nooit gebouwd Nederland, Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen, Amsterdam, 1980
Vreemd water, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1991
Van de lente de dauw, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1995
Berlijn 1989/2009, De Bezige Bij, Amsterdam, 2009
Wat het oog je vertelt, De Bezige Bij, Amsterdam, 2016

Plays
De zwanen van de Theems, Querido, Amsterdam 1959
Gyges en Kandaules, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1982