J. Bernlef

Samen met K. Schippers en G. Brands richtte hij in 1958 het tijdschrift Barbarber op, waarin hij aan het dadaïsme en surrealisme verwante teksten publiceerde: ready mades, spelletjes met direct uit de realiteit geplukte taal. Vanaf de jaren zeventig verliest zijn werk veel van haar conceptuele en ironische karakter en wordt het persoonlijker en poëtischer. Een lyrisch klankdichter is Bernlef niet, zijn taalgebruik is eerder helder dan vurig en niet voor niets voelt hij zich aangetrokken tot de wereld en de literatuur van het hoge noorden.

Zijn gedichten getuigen vooral van de verwondering van de afzijdige, de passant. Bernlef richt zich het liefst op wat onvoltooid en onzeker is, zoekt eerder mogelijkheden dan zekerheden, eerder tijdelijkheid dan eeuwigheid. In zijn verhalenbundel Cellojaren (1996) laat hij een schilder zeggen: ‘Het is je oog dat de maat bepaalt, je dwalende blik die steeds iets anders vangt. Al kijk je naar hetzelfde, je kijkt nooit hetzelfde.’ Dat is een uitspraak die veel zegt over zijn eigen dichterschap, dat in de eerste plaats gekenmerkt wordt door die dwalende, observerende blik.

Bernlef kijkt onvermoeibaar om zich heen, zijn gedichten zijn vol van concrete beelden, alledaagse situaties en voorvallen, maar ook van woorden als ‘verdwijnen’, ‘vergeten’ en ‘afwezigheid’. Want niet alleen de menselijke waarneming is gebrekkig, ook het menselijke vermogen iets vast te houden. De dichter die, in afstandelijke verwondering, vorm probeert te geven aan wat zich aan hem voordoet, bevindt zich daardoor steeds op de grens van wat er is en wat er niet is. Wat er is ziet hij niet meer, wat er niet is net nog niet.
[Bernlef nam totaal zeven keer deel aan het Poetry International Festival Rotterdam, de gedichten hiernaast droeg hij voor in het jaar 2000 ]


Publicaties poëzie (selectie)

Geestgronden, Querido, Amsterdam, 1988
De noodzakelijke engel, Querido, Amsterdam, 1990
Voor eigen rekening, Querido, Amsterdam, 1992
Niemand wint, Querido, Amsterdam, 1992
Vreemde wil, Querido, Amsterdam, 1994
Achter de rug: Gedichten 1960–1990, Querido, Amsterdam, 1997
Aambeeld, Querido, Amsterdam, 1998
Bagatellen voor een landschap, Querido, Amsterdam, 2001
Kiezel en traan, Querido, Amsterdam, 2004
Voorgoed. Gedichten 1960-2010, Querido, Amsterdam, 2012