Hans Sleutelaar

Hij was altijd op het juiste moment op de juiste plek. Hij was met Armando, Hans Verhagen en C. B. Vaandrager een van de Nederlandse redacteuren die begin jaren zestig Gard Sivik overnamen van de Vlamingen om er een van de toonaangevende tijdschriften van de Zestigers van te maken – en van opvolger De Nieuwe Stijl. Ook was hij redacteur van Haagse Post, dat in de jaren zeventig de nieuwe, signalerende vorm van journalistiek introduceerde. De manier waarop hij, vaak met Armando, zijn interviews hield, was baanbrekend en enorm invloedrijk. Hij verdiende zijn geld in de reclame, en gebruikte die teksten ook voor zijn poëzie, soms nauwelijks vermomd en meestal samen met Vaandrager. Hij zat in Ibiza met Jan Cremer, redigeerde diens debuut en was voor De Bezige Bij ook de redacteur van Johnny van Doorn, wiens verhalen hij op efficiënte wijze bijvijlde.

Veel gedichten schreef hij misschien niet, maar zoals hij tegen Martin Bril zei, hij was ‘op een andere manier betrokken bij wat er gaande was. Als gangmaker, organisator, propagandist’. En is waar,wat hij schreef over beeldende kunst en poëzie, getuigde van een scherp inzicht in de strategieën van kunst- en literatuurgeschiedenis. In een tijd waarin het idee dat je een gedicht gewoon goed moest lezen om het te begrijpen, stelde Sleutelaar vast dat ‘geen enkele (artistieke) waarheid gekend kan worden buiten de actuele fase in het historisch proces, die de werkelijkheid vormt om’.

Misschien daarom bundelde hij lang niet al zijn gedichten in Schaars licht en wat hij wel opnam, werd soms zo grondig herzien dat de oorspronkelijke teksten nauwelijks te herkennen zijn. Typerend is het gedicht ‘Cool Blues’ dat oorspronkelijk uit 1958 stamt.
 
In 1958 gebruikte hij nog het woord ‘koel’ voor koud, en verder verdwijnen strofen met hemel, hel, de zon, ‘woedende lippen’ en ‘wolken kussen’ – kortom, alle enigszins traditioneel aandoende metaforen zijn geschrapt. Drie regels zijn er nog over, waarin grote begrippen zonder enige omhaal worden gepresenteerd. De oorspronkelijke versie is nauwelijks los te zien van de literair-historische context. In de jaren vijftig had een gedicht een andere functie en waren er dus andere woorden nodig.

In Vermiste stad hoeft Sleutelaar niets meer te bewijzen – literair-historisch gebeurt er niet veel meer, en zo schrijft hij sterke gedichten zonder veel pretentie die technisch even ongedwongen als af zijn. Sleutelaar schrijft nu poëzie zoals dat hoort maar zoals dat in de jaren zestig niet mocht omdat de werkelijkheid zélf al interessant genoeg was. ‘Als ’t maar lang genoeg duurt, wordt de avant-garde een conventie op zichzelf,’ aldus Sleutelaar. Het verklaart waarom Sleutelaars ideeën zijn poëzie zo ver vooruit waren.

Hans Sleutelaar, die de aan de ziekte van Parkinson leed, overleed in juni 2020 op 84 jarige leeftijd. Bibliografie

Poëzie
Schaars licht, De Bezige Bij, Amsterdam, 1979
Vermiste stad: Rotterdamse kwatrijnen, De Bezige Bij, Amsterdam, 2004
Wollt ihr die totale Poesie?, De Bezige Bij, Amsterdam, 2015

Sprookjes (met Eelke de Jong)
Sprookjes van de Lage Landen, geïllustreerd door Peter Vos, 1972
De onbekende lotgevallen van Klein Duimpje en Hans & Grietje. Sprookjes uit de Nederlandse overlevering, 1973
Nieuwe sprookjes van de Lage Landen, 1974
Alle sprookjes van de Lage Landen, 1985