Lev Rubinstein

(USSR, 1947)

Biografie

Dichter, performer en columnist Lev Rubinstein (Moskou, 1947) is een van de grondleggers van het Russisch conceptualisme. Met zijn fel maatschappelijk engagement en genuanceerde persoonlijke uitingen vervult hij een voorbeeldfunctie voor de jonge avant-garde. Pussy Riot laat zich graag met hem fotograferen en zijn blogteksten en Facebookposts ontketenen een stortvloed aan reacties.

In interviews pleit hij veelvuldig voor gelijke rechten van minderheden, het bevrijden van politieke gevangenen en het staken van gewapend geweld. Het huidige bewind, dat de normen en waarden van het criminele circuit en de geheime dienst handhaaft, staat hem ‘om esthetische redenen’ tegen: ‘Zij zien elk teken van goede wil, elke tegemoetkoming als een zwaktebod . . . Woorden als edelmoedigheid of barmhartigheid klinken hun buitenlands in de oren.’

Via de sociale media verzoekt hij thuisblijvers om protestbijeenkomsten bij te wonen omwille van ‘iets wat zich soms, en alleen bij benadering, als geweten laat omschrijven’.
Dezelfde onwil om te schermen met uitgeholde begrippen is typerend voor zijn poëzie. In de jaren zeventig nam hij zijn toevlucht tot interpunctie, die stiltes met diverse lading suggereerde. De leestekens stonden op kartonnetjes, identiek aan kaartjes uit bibliotheekcatalogi. Rubinsteins cartotheek was geboren.

Minimalistische stapels werden opgevolgd door sets met teksten als ‘Attentie!’ Bericht volgt’ of zinnen van gevarieerde strekking:

41
Oesters worden op maat geclassificeerd. Nooit geweten?

42
Nu nog opvoeden heeft geen enkele zin. Had eerder gemogen.

43
Liefst vóór woensdag. Donderdag op zijn laatst.

- Levensladder (2006)

Zo’n gedicht, soms vernoemd naar een bekend kunstwerk of wetenschappelijk concept, is een symfonie in kakofonische vermomming, waarin veelstemmige ruis van alledag botst met plechtige intermezzi of aanmaningen tot bezinning:

55
Stil!

56
De mens dus. Het beminnen dus. Het leed dus.
De adem dus. Het mensenleven dus.

- Een poging om overal een drama van te maken (1986)

Deze dooddoeners leggen het af tegen individuele uitingen, hoe onnozel ook, die een persoon doorgaans typeren zonder diens privacy te schenden. Het is dan ook fijn wonen in Rubinsteins gedichten.

Wie in dat geroezemoes naar iets van de dichter zelf speurt, kan het weglaten van bepaalde registers signaleren, zoals de door menig undergroundkunstenaar omarmde gewelddadigheid en obsceniteit, en wordt sporadisch beloond met een reminiscentie:

62
…Ik weet nog wel: de keuken sluimert, er borrelt zeepsop met de was…

63
…Een olielontje brandt versluierd achter het mistig, troebel glas…
…De grammofoon komt als het ware tot leven in zijn blauwe kist…

64
…Er gaan verrukkelijke jaren voorbij terwijl de speelplaat sist…

65
…Er gaan verrukkelijke jaren voorbij…

66
…Terwijl de speelplaat sist.

- Het reguliere schrijven (1996)

Bibliografie

Het werk van Lev Rubinstein is vertaald in het Engels, Frans, Duits en Zweeds. In Rusland zijn de volgende teksten in boekvorm uitgebracht:

Uit De grote cartotheek: Kleine Nachtmuziek, Mama lapt de ramen, De opkomst van een held, Moskou, 1992
Verder en verder, Moskou, 1995
Het reguliere schrijven, St-Petersburg, 1996
Voorvallen uit de taal, St-Petersburg, 1996
Musiceren thuis, Moskou, 1999
Achter je hoed aanrennen en andere teksten, Moskou, 2004
Tijdsgeesten, Moskou, 2007
Woordenschat, Moskou, 2008
Attenties, Moskou, 2012
Hoogstwaarschijnlijk, Moskou, 2013