Artikel
De werkelijkheid – Toon Tellegen
De werkelijkheid – Toon Tellegen
10 november 2015
De werkelijkheid van deze bundel ontvouwt zich in de context van verhalen uit het oude en het nieuwe testament, zoals met een schuldbekentenis die doet herinneren aan de kruisdood van Jezus Christus, en een aangepast begin van het Bijbelboek Genesis: ‘In den beginne was er licht / en God werd verblind, / schiep mensen om het te doven, / riep: / 'Uit! Uit!' Het blijft een ongewisse werkelijkheid die zomaar van karakter kan veranderen, alle toewijding, vriendschap of liefde ten spijt. Je kunt het in de regel ook niet aan de mensen afzien of ze gelukkig en/of ongelukkig zijn. Het is vaak een gedachte die je niet uit je hoofd krijgt: ‘ik ken iemand die zeker weet dat hij gelukkig is, maar het niet is /iemand die zegt dat de dag komt waarop hij gelukkig zal zijn//.’
De werkelijkheid blijkt alleen maar aan zichzelf te werken, en legt daarbij een grote onverschilligheid voor ons mensen aan de dag. Dat we de werkelijkheid in zekere zin nog voor kunnen blijven is dankzij het inzicht in het ongewisse dat de poëzie van Toon Tellegen ons biedt.
Vooruitlopend op de prijsuitreiking op 27 januari in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen presenteren de dichters hun genomineerde bundels op verschillende Nederlandse en Vlaamse podia. Toon Tellegen draagt voor in:
UTRECHT 19 januari, 20:00 uur – Dichters in het Palladio / Literatuurhuis
met Pieter Boskma, Geert van Istendael en Maud Vanhauwaert
Meer informatie en reserveren >
Uit het juryrapport bij de nominatie: In De werkelijkheid speelt Toon Tellegen met abstracties als waarheid, liefde, wanhoop, medeleven, vertrouwen, angst; een scala aan aannames passeert zo de revue. Op sublieme wijze draait Tellegen die werkelijkheid steeds een halve slag en toont ons de keerzijde ervan of een aspect waaraan we niet direct zouden denken. Zo morrelt hij er op een verontrustende manier aan, waardoor ze op losse schroeven komt te staan. De realiteit blijkt flinterdun, niet meer dan een verhaal dat we onszelf en anderen vertellen en als echt accepteren. Met schijnbaar eenvoudige talige middelen slaagt hij er in een absurde, bedreigende of wanhopige wereld op te roepen waaraan we ons nauwelijks kunnen onttrekken. Hoe divers de onderwerpen in deze bundel ook zijn, de obsessieve vraag naar wat werkelijk is, geeft aan de bundel een sterke thematische samenhang.
Een tekst van Toon Tellegen is uit duizenden te herkennen. Wat niet wil zeggen dat eenvoudig te verklaren valt wat zo’n tekst kenmerkt. Weemoed, verbazing, een milde absurditeit, een onverwacht gezichtspunt, de omkering van zaken; het zit er allemaal in. Vaak is de paradox daarbij de stijlfiguur die de werkelijkheid van zijn gedichten stuurt en motiveert. Het maakt de gedachten binnen de gedichten wonderlijk en eigenzinnig – wat afstand creëert – maar ook in essentie kwetsbaar, waardoor de lezer als vanzelf bij het denken en handelen van de personages betrokken wordt. Want de gedichten en ook het andere werk van Toon Tellegen wordt altijd gebouwd op de wetenswaardigheden van een of meerdere personages. Dat zijn niet – zoals vaak bij het lyrische ik in een gedicht – uitvergrotingen of aangescherpte versie van de dichter zelf, maar personages zoals u en ik, voorbeelden van de categorie mens (al kan het ook een dier zijn, een al te menselijk dier) in al zijn existentiële twijfels en onzekerheden, wanen en fantasieën, momenten van humor en vernedering. Een ik bij Tellegen is en blijft vaak een vat vol tegenstrijdigheden: ‘Ik ken een man die zich tot het uiterste inspant / om ongelukkig te worden – / pas als hij echt ongelukkig is, meent hij, kan hij gelukkig worden, / en dat wil hij – net als iedereen! – het is zijn enige wens’De werkelijkheid van deze bundel ontvouwt zich in de context van verhalen uit het oude en het nieuwe testament, zoals met een schuldbekentenis die doet herinneren aan de kruisdood van Jezus Christus, en een aangepast begin van het Bijbelboek Genesis: ‘In den beginne was er licht / en God werd verblind, / schiep mensen om het te doven, / riep: / 'Uit! Uit!' Het blijft een ongewisse werkelijkheid die zomaar van karakter kan veranderen, alle toewijding, vriendschap of liefde ten spijt. Je kunt het in de regel ook niet aan de mensen afzien of ze gelukkig en/of ongelukkig zijn. Het is vaak een gedachte die je niet uit je hoofd krijgt: ‘ik ken iemand die zeker weet dat hij gelukkig is, maar het niet is /iemand die zegt dat de dag komt waarop hij gelukkig zal zijn//.’
De werkelijkheid blijkt alleen maar aan zichzelf te werken, en legt daarbij een grote onverschilligheid voor ons mensen aan de dag. Dat we de werkelijkheid in zekere zin nog voor kunnen blijven is dankzij het inzicht in het ongewisse dat de poëzie van Toon Tellegen ons biedt.
Vooruitlopend op de prijsuitreiking op 27 januari in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen presenteren de dichters hun genomineerde bundels op verschillende Nederlandse en Vlaamse podia. Toon Tellegen draagt voor in:
UTRECHT 19 januari, 20:00 uur – Dichters in het Palladio / Literatuurhuis
met Pieter Boskma, Geert van Istendael en Maud Vanhauwaert
Meer informatie en reserveren >
Vertaler: Lodewijk Verduin
Sponsors
Partners
LantarenVenster – Verhalenhuis Belvédère