Artikel
India
_w336.jpg)
20 mei 2015
Het is een mysterieus gedicht, concreet en toch onverwacht. Over ‘verletterde’ vrouwen dicht Crebolder: ‘Zij leerden zichzelf kennen als / de werking van hun flamoes.’ Gaandeweg gaat de bundel steeds meer over de herinnering. Bij een V1 inslag: ‘de scherven staken uit ons hoofd.’ Het verleden is groot: ‘Moeder uit / de Grote oorlog liep zwanger / in de Tweede.’ De bundel is in evenwicht, we keren erna terug in een multi-topografisch heden. De dichter, of liever gezegd haar stem, stelt zich haar begrafenis voor zoals baadsters met een strandkoets de zee ingingen, ‘onttrokken aan het zicht.’ Verzoenen is een hecht gecomponeerde bundel. Ieder gedicht bestaat uit tien korte regels waaronder in de meeste gevallen een witregel die van plaats varieert. Ieder titel begint met het woordje ‘ver’, waaronder de toevoeging die het tot werkwoord of bijvoeglijk naamwoord maakt verticaal gedrukt staat.
*
In India was ik op het uiterst zuidelijke puntje. De provincie heette Kerela en de stad Trivandrum en het poëziefestival heet Kritya, een reizend festival dat iedere keer ergens anders in India gehouden wordt, maar nu al twee jaar in de woonplaats van directrice Rati Saxena. Kerala noemt men wel ‘India light’. Het is er druk, maar dan met name bij het station. Er zijn Portugese dus katholieke invloeden. Maar de eerste keer in India blijft het India. Alcohol is tijdens het festival verboden, de drums en de zang tijdens de openingsceremonie in de tempel zijn zo opzwepend en hallucinerend dat ze je al snel in een roes brengen. Volgens de aankondiging heeft de oudste drummer, met in zijn mond niet meer dan een enkele zeer lange tand, tijdens zijn jeugd voor Mahatma Gandhi gespeeld. Twee tovenaars rennen als geestenbezweerders in feloranje kostuums over het podium heen en weer en springen erop en eraf, gaan voor het publiek langs en lopen tussen hen in. Ze drukken as op de voorhoofden van de bezoekers en wrijven bloemblaadjes uit in hun haar. De zanger doet een vogel na en eet van de rietstroken die uit zijn eigen jurk steken. Tot mijn verbazing staan veel van de Westerse dichters op om mee te dansen, wat de indruk geeft van fanatieke en doorwinterde India-gangers.
Misschien moet je er vatbaar voor zijn, India. Op de weg terug van de Oceaan naar Trivandrum is er een opstopping door een aanrijding met een scooter. Daarlangs zwenkt een volgende scooter die bestuurd wordt door een man die zijn hele gezin achterop heeft. Aan de zijkant steekt het hoofd van een baby uit de massa van lichamen. India ruikt sterk vergeleken met Taiwan, er is de zoetzoute dropgeur van de stalletjes en van het afval langs de kant van de weg. Bij de houten tempel speelt voor aanvang en in de pauzes een liedje dat speciaal voor het festival gecomponeerd is. We sing putry we dance putry we live putry we love putry. Ad infinitum. Het nestelt zich meteen in je hoofd om daar naar het lijkt nooit meer vandaan te willen gaan. Het is mierzoet en aanstekelijk, zo blijmoedig dat je er lichtzinnig van dreigt te raken.
Een Indiër wil wel alcohol en dat roept de directrice dan ook de hele tijd, ja die, hij daar, die heeft het nodig, en de rest niet toch? Is ze spiritueel? Het Kritya festival heet Enlightment through Poetry and Art en dat gaat over ontwaken en een nieuw bewustzijn van jezelf krijgen. Diep in ons, zo zegt de programmagids van het festival, hebben we allemaal het vonkje creativiteit dat als een draad door ons heen loopt en ons samenbindt. Een ontvlambaar draadje. Die draad komt in beweging door diepe meditatie en roert nieuwe perspectieven aan. Op die momenten smelt het Ego samen met het Hogere Zelf. Op momenten van creativiteit komt kunst tot uiting. Als die met anderen communiceert en gewaardeerd wordt, verandert die in fullfillment. De creativiteit in de kunstenaar veroorzaakt een verbond met het publiek, samen delen kunstenaar en publiek een bewustzijn die de ontvanger identificeert. Zo wordt zelfrealisatie gefaciliteerd door poëzie en kunst. Alles wat ik hierboven samenvat is niet per definitie spiritueel, begrijp ik een paar maanden eerder van een Indiaas dichter in Struga.
Het is typisch een veralgemeniseerde Westerse manier van kijken om dat meteen onder de esoterie te willen schuiven. De directrice wordt tijdens het festival Mama Rati genoemd. In het restaurant vertrouwd ze zelfs de obers niet en begint zelf de borden uit de keuken te halen.
Door met mijn shirt onder het bed te slaan hoop ik het beest te verjagen dat ik eronder vermoed, maar het is een stukje stof en heeft niets uitstaan met het ongedierte in de badkamer. Boven het station gaat een hoge loopbrug over de sporen, waar vanaf een rij vogels op de dakrand van het stationsgebouw te onderscheiden valt, de koppen vooruit gericht en alleen de kop van de allerlaatste vogel op de hoek van het dak opzij gedraaid. Een Zweedse dichter blijkt een intrigerende hoeveelheid literflessen whisky in zijn hotelkamer verstopt te hebben. Als Rati in navolging van de Duitse geluidskunstenaars op muziek begint te improviseren, zit het publiek licht gegeneerd bijeen.
Reclameborden boven de huizen. Warme regen valt op de bodem van zilveren pannen die omgekeerd aan de pui van een winkel hangen. Een man loopt over straat met een stapel rubberen deurmatten op zijn hoofd. Bij de speech wordt door een bestuurslid van het festival gezegd dat er dit jaar ook dichters te gast waren uit in India minder populaire landen als Ierland en Nederland. De directrice van de Alliance Française vertelt me op het dak van een hotel hoe het is als vrouw alleen te wonen in een kleine stad in India. Op de hotelkamer van de Zweed staan de dichters te dansen op de spiralen van de bedden. Voor het station aan de overkant staan bussen zonder ramen. Poetry is a vertical movement to describe a moment, zegt Maya Darran. S. Joseph heeft een gedicht over zijn zuster en wat die allemaal in haar bijbel bewaart, een bankbiljet, een foto van haar broer, een brief over dit en dat en de notie dat het testament geen voorwoord heeft. V. Madhusoodan Nair zingt zijn gedicht ‘The well’: O fishes that sip up water / Flowers, pulsating in dirty water, / Birds that go sick through a drop, / Pots of boiled water that dry up. Het lange haar van de Zweedse dichter trilt dankzij de ventilator zoals grassprieten trillen in de wind. Er staat een kandelaar met een slinger van bloemblaadjes op een hoek van het podium. Door de ochtendmist en de autodampen steekt een oude man de straat over, door het drukke verkeer, met een hand de doek rond zijn middel ophoudend, met de ander voor zich uitslaand.
Kritya festival. Trivandrum. 15-18 november 2014. www.kritya.in/
Emma Crebolder. Verzoenen. Nieuw Amsterdam, 2014. 64 blz. €19,95
Op uitnodiging van Poetry International doet dichter en poëzierecensent Erik Lindner op deze site twee keer per maand verslag van zijn ervaring als lezer en als reiziger. Dichtbundels, vertalingen, evenementen en festivals komen aan bod. De ene keer richt hij zich op poëzie van Nederlandse bodem, de volgende keer op poëzie uit de rest van de wereld. Jarenlang schreef Lindner columns voor De Groene, eerst voor het blad, later online. Al Lindners columns en recensies voor De Groene en andere bladen vindt u hier.
Door de kieren van de houten tempel vallen repen zonlicht naar binnen. Ventilators staan de hele dag aan en overstemmen sommigen voordrachten, ze draaien heen en weer en brengen het geluid teweeg van een korte golfslag. We zitten hier drie van de vier dagen dat ik in India ben van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Toen ik aankwam zag ik buiten de stad kleine bananen en mango’s aan de bomen groeien. Bij de oceaan stond een hele schoolklas in uniform in het water, de broeken doorweekt. Iemand riep of ik mee wilde helpen aan een koord een sloep op het strand te trekken. Dat wilde ik wel en even later bewoog de sloep met regelmatige hijsen, met dezelfde duur als de aanspoelende golven, naar voren. Ik vergat spontaan mijn rugklachten. Seth, de dichter uit de Verenigde staten met wie ik tegelijk op het vliegveld aankwam, bleek dezelfde klachten te hebben, maar ook hij hielp fanatiek mee. De politie floot ons het water uit, de schemering al te ver ingezet om te mogen zwemmen.
In Verzoenen, de nieuwste dichtbundel van Emma Crebolder, zijn we ook op deze plek, want we zijn overal. In de tropen, in het water met kleine vissen ‘langszij’, thuis op een driewieler of op de schaatsbaan. Opvallend is het woord ‘dijen’ in het onderstaande gedicht, dijen die nog even bij het vrijen lijken te willen horen maar dat al snel als werkwoord onderdeel uitmaakt van de lijnen en de tafel die nauwelijks recht kan staan:
Zoals bij het verholen vrijen
de contouren wijken, dijen
de lijnen uit sinds halverwege
onderdak en keldertrap
een tafel stond waaraan
een poot ontbrak.
de contouren wijken, dijen
de lijnen uit sinds halverwege
onderdak en keldertrap
een tafel stond waaraan
een poot ontbrak.
Het is een mysterieus gedicht, concreet en toch onverwacht. Over ‘verletterde’ vrouwen dicht Crebolder: ‘Zij leerden zichzelf kennen als / de werking van hun flamoes.’ Gaandeweg gaat de bundel steeds meer over de herinnering. Bij een V1 inslag: ‘de scherven staken uit ons hoofd.’ Het verleden is groot: ‘Moeder uit / de Grote oorlog liep zwanger / in de Tweede.’ De bundel is in evenwicht, we keren erna terug in een multi-topografisch heden. De dichter, of liever gezegd haar stem, stelt zich haar begrafenis voor zoals baadsters met een strandkoets de zee ingingen, ‘onttrokken aan het zicht.’ Verzoenen is een hecht gecomponeerde bundel. Ieder gedicht bestaat uit tien korte regels waaronder in de meeste gevallen een witregel die van plaats varieert. Ieder titel begint met het woordje ‘ver’, waaronder de toevoeging die het tot werkwoord of bijvoeglijk naamwoord maakt verticaal gedrukt staat.
*
In India was ik op het uiterst zuidelijke puntje. De provincie heette Kerela en de stad Trivandrum en het poëziefestival heet Kritya, een reizend festival dat iedere keer ergens anders in India gehouden wordt, maar nu al twee jaar in de woonplaats van directrice Rati Saxena. Kerala noemt men wel ‘India light’. Het is er druk, maar dan met name bij het station. Er zijn Portugese dus katholieke invloeden. Maar de eerste keer in India blijft het India. Alcohol is tijdens het festival verboden, de drums en de zang tijdens de openingsceremonie in de tempel zijn zo opzwepend en hallucinerend dat ze je al snel in een roes brengen. Volgens de aankondiging heeft de oudste drummer, met in zijn mond niet meer dan een enkele zeer lange tand, tijdens zijn jeugd voor Mahatma Gandhi gespeeld. Twee tovenaars rennen als geestenbezweerders in feloranje kostuums over het podium heen en weer en springen erop en eraf, gaan voor het publiek langs en lopen tussen hen in. Ze drukken as op de voorhoofden van de bezoekers en wrijven bloemblaadjes uit in hun haar. De zanger doet een vogel na en eet van de rietstroken die uit zijn eigen jurk steken. Tot mijn verbazing staan veel van de Westerse dichters op om mee te dansen, wat de indruk geeft van fanatieke en doorwinterde India-gangers.
Misschien moet je er vatbaar voor zijn, India. Op de weg terug van de Oceaan naar Trivandrum is er een opstopping door een aanrijding met een scooter. Daarlangs zwenkt een volgende scooter die bestuurd wordt door een man die zijn hele gezin achterop heeft. Aan de zijkant steekt het hoofd van een baby uit de massa van lichamen. India ruikt sterk vergeleken met Taiwan, er is de zoetzoute dropgeur van de stalletjes en van het afval langs de kant van de weg. Bij de houten tempel speelt voor aanvang en in de pauzes een liedje dat speciaal voor het festival gecomponeerd is. We sing putry we dance putry we live putry we love putry. Ad infinitum. Het nestelt zich meteen in je hoofd om daar naar het lijkt nooit meer vandaan te willen gaan. Het is mierzoet en aanstekelijk, zo blijmoedig dat je er lichtzinnig van dreigt te raken.
Een Indiër wil wel alcohol en dat roept de directrice dan ook de hele tijd, ja die, hij daar, die heeft het nodig, en de rest niet toch? Is ze spiritueel? Het Kritya festival heet Enlightment through Poetry and Art en dat gaat over ontwaken en een nieuw bewustzijn van jezelf krijgen. Diep in ons, zo zegt de programmagids van het festival, hebben we allemaal het vonkje creativiteit dat als een draad door ons heen loopt en ons samenbindt. Een ontvlambaar draadje. Die draad komt in beweging door diepe meditatie en roert nieuwe perspectieven aan. Op die momenten smelt het Ego samen met het Hogere Zelf. Op momenten van creativiteit komt kunst tot uiting. Als die met anderen communiceert en gewaardeerd wordt, verandert die in fullfillment. De creativiteit in de kunstenaar veroorzaakt een verbond met het publiek, samen delen kunstenaar en publiek een bewustzijn die de ontvanger identificeert. Zo wordt zelfrealisatie gefaciliteerd door poëzie en kunst. Alles wat ik hierboven samenvat is niet per definitie spiritueel, begrijp ik een paar maanden eerder van een Indiaas dichter in Struga.
Het is typisch een veralgemeniseerde Westerse manier van kijken om dat meteen onder de esoterie te willen schuiven. De directrice wordt tijdens het festival Mama Rati genoemd. In het restaurant vertrouwd ze zelfs de obers niet en begint zelf de borden uit de keuken te halen.
Door met mijn shirt onder het bed te slaan hoop ik het beest te verjagen dat ik eronder vermoed, maar het is een stukje stof en heeft niets uitstaan met het ongedierte in de badkamer. Boven het station gaat een hoge loopbrug over de sporen, waar vanaf een rij vogels op de dakrand van het stationsgebouw te onderscheiden valt, de koppen vooruit gericht en alleen de kop van de allerlaatste vogel op de hoek van het dak opzij gedraaid. Een Zweedse dichter blijkt een intrigerende hoeveelheid literflessen whisky in zijn hotelkamer verstopt te hebben. Als Rati in navolging van de Duitse geluidskunstenaars op muziek begint te improviseren, zit het publiek licht gegeneerd bijeen.
Reclameborden boven de huizen. Warme regen valt op de bodem van zilveren pannen die omgekeerd aan de pui van een winkel hangen. Een man loopt over straat met een stapel rubberen deurmatten op zijn hoofd. Bij de speech wordt door een bestuurslid van het festival gezegd dat er dit jaar ook dichters te gast waren uit in India minder populaire landen als Ierland en Nederland. De directrice van de Alliance Française vertelt me op het dak van een hotel hoe het is als vrouw alleen te wonen in een kleine stad in India. Op de hotelkamer van de Zweed staan de dichters te dansen op de spiralen van de bedden. Voor het station aan de overkant staan bussen zonder ramen. Poetry is a vertical movement to describe a moment, zegt Maya Darran. S. Joseph heeft een gedicht over zijn zuster en wat die allemaal in haar bijbel bewaart, een bankbiljet, een foto van haar broer, een brief over dit en dat en de notie dat het testament geen voorwoord heeft. V. Madhusoodan Nair zingt zijn gedicht ‘The well’: O fishes that sip up water / Flowers, pulsating in dirty water, / Birds that go sick through a drop, / Pots of boiled water that dry up. Het lange haar van de Zweedse dichter trilt dankzij de ventilator zoals grassprieten trillen in de wind. Er staat een kandelaar met een slinger van bloemblaadjes op een hoek van het podium. Door de ochtendmist en de autodampen steekt een oude man de straat over, door het drukke verkeer, met een hand de doek rond zijn middel ophoudend, met de ander voor zich uitslaand.
Kritya festival. Trivandrum. 15-18 november 2014. www.kritya.in/
Emma Crebolder. Verzoenen. Nieuw Amsterdam, 2014. 64 blz. €19,95
Op uitnodiging van Poetry International doet dichter en poëzierecensent Erik Lindner op deze site twee keer per maand verslag van zijn ervaring als lezer en als reiziger. Dichtbundels, vertalingen, evenementen en festivals komen aan bod. De ene keer richt hij zich op poëzie van Nederlandse bodem, de volgende keer op poëzie uit de rest van de wereld. Jarenlang schreef Lindner columns voor De Groene, eerst voor het blad, later online. Al Lindners columns en recensies voor De Groene en andere bladen vindt u hier.
Sponsors
Partners
LantarenVenster – Verhalenhuis Belvédère