De Onstuimige Diamant

10 oktober 2013 De website ArtsBj is sinds de lancering in 2012 een opmerkelijk fenomeen, zowel literair als maatschappelijk. De site toont een tot nu toe verborgen literaire laag, die onder de door commercie gedreven oppervlakte van China blijkt te bestaan. De site laat een ongekende poëtische energie vrij, met veel en verrassend goede dichters die tot nu toe onzichtbaar waren voor de officiële kanalen. Opmerkelijk is de vrijheid die de dichters zich op Artsbj.com in hun poëzie kunnen permitteren, poëzie die bol staat van verwijzingen naar de gebeurtenissen in 1989,  naar de gevolgen van razendsnelle economische ontwikkelingen in China en naar hun strijd om een individuele stem te laten horen binnen een over-gecollectiveerde maatschappij. Tel de aanwezigheid van stemmen uit Taiwan, uit Hongkong, de aanwezigheid van verbannen stemmen van overzee en van stemmen waarvoor de Chinezen tot voor kort verplicht hun oren moesten sluiten daarbij op en je beseft: er is daadwerkelijk een essentiële verandering gaande in de Chinese poëzie. Een poëzie overigens, die vanuit een West Europees standpunt gezien met een jaloersmakende urgentie en gedrevenheid wordt gebracht.

Het verhaal van de Onstuimige Diamant is bijzonder. Al twintig jaar werkt hij als ongeschoolde dagloner in een van de megafabrieken in de Shenzen-Dongguanprovincie in het binnenland van China. Het is een van die fabrieken die zo weergaloos en ontluisterend zijn vastgelegd door fotograaf en filmer Edward Burtinsky in zijn film Manufactured Landscapes. Gigantische hallen met duizenden extreem laagbetaalde mannen en vrouwen aan lopende banden, die nooit stoppen en geen enkele pauze dulden. Aan de muur van een van die fabrieken hangt een gedicht van de dichteres Zhai Yongming, die in 1992 als veelbelovende jonge dichter te gast was op Poetry International.
De werkplek van de Onstuimige Diamant bevindt zich pal voor de muur met dat gedicht en hij las het dan ook jarenlang, dag in dag uit. 'Dat kan ik ook', dacht hij op een gegeven moment. Hij schreef een gedicht, waar hij ruim een jaar over deed, en stuurde het in, op aanraden van een vriend die per ongeluk al googlend op Artsbj.com was beland. De Onstuimige Diamant won prompt de grootste Chinese poëzieprijs die ooit in China is uitgereikt. Zijn heldere gedicht toont in directe, simpele maar doeltreffende bewoordingen en beelden een pijnlijke realiteit binnen de hedendaagse Chinese samenleving: de grote zelfdoding onder jongeren. De ik-persoon in het gedicht is een arbeider die een vangnet moet ophangen aan een flatgebouw, net onder de dertiende verdieping waar vlak daarvoor de dertiende tiener in zes maanden vanaf is gesprongen. De bewegingen van een vogel bleken niet te imiteren, zo schrijft de Onstuimige Diamant. De jongen viel in een rechte lijn naar beneden, als een bliksemflits die in de grond slaat.

Afgelopen juni reisden drie toonaangevende Chinese dichters naar Rotterdam. yang Lian, Qin Xiaoyu en Liu Waitong. Zij waren speciale gasten op het 44e Poetry International Festival in Rotterdam. De drie waren mede uitgenodigd naar aanleiding van het verschijnen van de anthology ‘The Jade Ladder’, samengesteld door Yang Lian, W.N. Herbert en Qin Xiaoyu. Deze publicatie vormt het onomstotelijke bewijs van de kwaliteit, de veelzijdigheid, de thematiek, de urgentie en de energie van de hedendaagse Chinese poëzie. Tijdens het festival werd er een digitale ontmoeting georganiseerd tussen de Chinese dichters en de dichters van het festival in Rotterdam. Het werd  in de woorden van Qin Xiaoyu ‘A landmark in the history of poetic dialogue between China and the rest of the world’. Op een digitaal podium en met live verbinding ontmoetten de twintig dichters van het Poetry International Festival Rotterdam vele dichters in China. De dichters ondervroegen en vertaalden elkaar, ze debatteerden over poëzie in het algemeen en over de taalkundige, thematische en inhoudelijke aspecten van elkaars werk. Een voorbeeld van een pittig debat betrof bijvoorbeeld dat rond het gedicht ‘Chinezen’ van de Groningse dichter Jan Glas, waarin hij een zekere meneer M. laat figureren die vindt dat Chinezen altijd boven in een flat moeten wonen ‘vanwege de vreemde kook- en braadluchten / die de hele dag door in het trappenhuis omhoog walmen en een luchtig  ‘Hupsakee' laat horen als hij leest dat er een Chinees uit een raam op de 8e verdieping van een flat is gevallen. Uniek was de jonge Chinese dichteres die een van de festivaldichters ondervroeg over de ‘Lineariteit van het ik’ in haar werk.
Het Synchronic Festival op het Poetry International Festival was te volgen via de websites van Artsbj en van Poetry International. Het leidde tot een uniek en waardevol evenement waar alleen al in China bijna 10 miljoen mensen live getuige van waren. Inmiddels staat de teller daar op 50 miljoen.

Een van de Chinese dichters toonde tijdens het Synchronic Festival een grote liefde voor het werk van de winnares van de VSB Poëzieprijs, Ester Naomi Perquin. Speciaal voor haar schreef hij een gedicht, waarin hij haar een koosnaam geeft, dat als een bijzonder eerbetoon wordt gezien in China. Ami. Toen ik de afgelopen week in het kader van de prijsuitreiking in Peking was, ontmoette ik die dichter en ik vroeg hem wat Ami betekende. Ami betekent klein, maar ook rijstkorrel. Klein rijstje, zou je letterlijk kunnen vertalen, of korreltje rijst. De dichter heette Guo Jinniu, maar zijn schrijversnaam is ‘Onstuimige Diamant’. Link: filmpje van de chinese televisie over de prijsuitreiking in peking.